ศ.ดร.นพ.กิตติพันธุ์ ฤกษ์เกษม
รวม 5 วิธีป้องกันเส้นเลือดขอดง่าย ๆ ที่บ้าน เช่น ใส่ถุงน่อง ออกกำลังกาย ควบคุมน้ำหนัก ยกขาสูง และหลีกเลี่ยงการยืนนาน
เส้นเลือดขอดคืออะไร?
เส้นเลือดขอด (Varicose Veins) เกิดจากความผิดปกติของลิ้นในหลอดเลือดดำ ทำให้เลือดไหลย้อนลงมาและคั่งอยู่ที่ขา ผู้ป่วยมักเห็นเป็นเส้นปูดคล้ายเส้นเชือก หรือเป็นเส้นฝอยคล้ายใยแมงมุม พบได้บ่อยในผู้หญิง โดยมีปัจจัยเสี่ยง เช่น พันธุกรรม ภาวะอ้วน การตั้งครรภ์ และการยืนนาน ๆ
ภาพซ้านแสดงเส้นเลือดขอดที่น่องซ้าย ภาพขวาแสดงเส้นเลือดฝอยที่บริเวณข้อเท้าขวา
แม้เส้นเลือดขอดจะไม่ใช่โรคร้ายแรง แต่ถ้าลุกลามอาจทำให้เกิดแผลเรื้อรัง เลือดออกรุนแรงหรือเส้นเลือดอักเสบได้ การป้องกันตั้งแต่เนิ่น ๆ จึงสำคัญมาก
5 วิธีป้องกันเส้นเลือดขอดที่บ้าน
- ใส่ถุงน่องแรงดัน (Compression Stockings) ถุงน่องเฉพาะโรคสำหรับโรคเส้นเลือดขอด
- ช่วยบีบหลอดเลือดดำให้เลือดไหลเวียนกลับหัวใจได้ดี
- ลดอาการปวด บวม และชะลอการลุกลามของเส้นเลือดขอด
- ควรเลือกชนิดและแรงดันให้เหมาะสมโดยปรึกษาแพทย์
ภาพแสดงการใส่ถุงน่อง
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
การขยับร่างกายช่วยให้กล้ามเนื้อขาทำงานเหมือน “ปั๊มเลือด”
ตัวอย่างการออกกำลังกายง่าย ๆ ที่ทำได้ที่บ้าน:
- เดินเร็ว (Walking)
- ยกส้นเท้า (Calf Raises)
- หมุนข้อเท้า (Ankle Rotations)
- ปั่นจักรยานในอากาศ (Bicycle Legs)
- ยกขาสูงวันละหลายครั้ง
- การนอนยกขาสูงเหนือระดับหัวใจ 15–30 นาที วันละ 2–3 ครั้ง
- ช่วยให้เลือดคั่งในหลอดเลือดขาน้อยลง
- ลดอาการปวดและบวม โดยเฉพาะหลังยืนนาน ๆ
- หลีกเลี่ยงการยืนนานหรือนั่งนานเกินไป
- คนที่ทำงานยืน เช่น พนักงานขาย ครู พยาบาล มีความเสี่ยงสูง
- ถ้าจำเป็นต้องยืน ควร “ขยับเท้า” หรือ “ก้าวเดินเล็ก ๆ” ทุก 30–60 นาที
- ถ้านั่งทำงานนาน ควรลุกขึ้นยืดเส้นยืดสายหรือเดินบ้าง
- ควบคุมน้ำหนักและลดอาหารเค็ม
- ภาวะอ้วน เพิ่มแรงดันในหลอดเลือดดำที่ขา ทำให้เสี่ยงเส้นเลือดขอดมากขึ้น
- ควรกินผัก ผลไม้ ดื่มน้ำเพียงพอ และลดโซเดียม
เมื่อไรควรพบแพทย์?
- เห็นเส้นเลือดปูดชัดเจนคล้ายเชือกที่ขา
- มีเส้นฝอยคล้ายใยแมงมุมเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ
- ปวด หนักขา หรือบวมจนรบกวนชีวิตประจำวัน
แพทย์สามารถประเมินและให้การรักษา เช่น การฉีดยา (Sclerotherapy), เลเซอร์รักษาหลอดเลือด (Endovenous Laser) หรือการรักษาแบบไม่ผ่าตัดอื่น ๆ ซึ่งปัจจุบันทำได้สะดวกและปลอดภัย ไม่ต้องผ่าตัด ไม่ต้องดมยา เพียงฉีดยาชาก็สามารถทำได้ ทำให้การรักษาเส้นเลือดขอดปัจจุบัน เป็นการรักษาแบบเดินมาเดินกลับได้เลย
สรุป
การป้องกันเส้นเลือดขอดสามารถเริ่มได้ง่าย ๆ ที่บ้าน ได้แก่
- ใส่ถุงน่องแรงดัน
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- ยกขาสูง
- หลีกเลี่ยงการยืนนานหรือนั่งนาน
- ควบคุมน้ำหนักและลดอาหารเค็ม
แม้ว่าวิธีเหล่านี้จะช่วยป้องกันและบรรเทาอาการได้ แต่ ถ้ามีเส้นเลือดขอดแล้ว เพื่อการรักษาในการกำจัดเส้นเลือดเหล่านี้ถาวร ควรรีบพบแพทย์ผู้ชำนาญเฉพาะด้านหลอดเลือดเพื่อการรักษาที่ถูกต้อง